Beursstraat
Klik op een foto voor een grote afbeelding en meer info.

Beursstraat (1) voor 1899 gelegen tussen Dam en Rokin. Tot 1875 Beurssteeg geheten.
Beursstraat (2) na 1911 gelegen tussen Oudebrugsteeg en Dam, na 1976 tussen Oudebrugsteeg en Beursplein.

Beursstraat Beursstraat 1860 Beursstraat 1896 Beursstraat 2-12

Naam: Beursstraat (1)
De geschiedenis van de naamgeving Beurssteeg en Beurspleintje is terug te voeren op de over de Amstel bij Rokin en Dam gebouwde Beurs van Hendrick de Keyser. De Beurssteeg was een kort, smal stukje straat tussen de Dam en het Rokin. Nu is de zijkant van Peek & Cloppenburg de voormalige westzijde van die straat met toen de huisnummers 2-12. De oostkant van de steeg was nog geen vijf meter van de westkant verwijderd. De huizen 1 tot en met 9 aan de oostzijde werden in 1875 gesloopt. Met de verbreding van de steeg verdween ook de naam en werd het de Beursstraat, een naam die tot 1899 in gebruik bleef waarna ook dit stukje Rokin werd genoemd. De huizen kregen er de nummers 2-6A. De enige herinnering aan de Beurs van Hendrick de Keyser is de doorgang in het gebouw van De Industrieele Groote Club, het Beurspoortje.
Vanaf 1869 tot 1914 stond op de hoek met de Dam en Beurssteeg/straat sigarenmagazijn De Rijnstroom van P.C.G.Hajenius, afkomstig van de Warmoesstraat.

Beursstraat 2-12 Beursstraat 2-12 Beursstraat 2-12, Rokin 2-6 Beursstraat 2

Beursstraat 2 (tot 1875 Beurssteeg E 188, na 1898 Rokin 2). Hier was al van 1663 tot 1688 een boekwinkel In de Drie Raepen van Pieter Arentsz. en Cornelis van der Sijs. Zij brachten onder meer een groot deel van de boeken van Joannes Luiken uit. Na het overlijden van Pieter zette zijn weduwe de zaak tot 1710 voort. Cornelis heeft de zaak nog van 1698-1735 op zijn naam, maar in 1717 wordt de boekwinkel al gedreven door Salomon (Sam) Schooneveld. Zijn zoon Mathieu zette de zaak. Kort na 1800 werd dit de (kantoor)boekhandel M.Schooneveld & Zoon. Deze was tevens uitgeverij. Zij gaven boeken in het Nederlands, Frans, Engels en Latijn uit waarvan een groot aantal nu nog wereldwijd verspreid in bibliotheken is in te zien. De laatste eigenaar met de naam Schooneveld overleed in 1867. De kantoorboekhandel werd toen het eigendom van diens medevennoot, de heer H.W.Fischer. Deze werd opgevolgd door zijn zoon K.Fischer. De volgende eigenaar is Guillaume Heien die de firma door de verhuizing heen loodst.
Samen met de kantoorboekhandel aan de overkant van de steeg, van de weduwe J.Ellerman (Beurssteeg E 176) verzorgde Schooneveld in 1875 de publicatie van het Algemeen Adresboek voor de stad Amsterdam.
De firma M.Schooneveld en Zoon is agent van de Nieuwe Rotterdamsche Courant. Schooneveld bood vanaf het eind van de 19de eeuw tot de gedwongen verhuizing in 1914 in een achterkamer onderdak aan de Amsterdam redactie. In een ander kamertje zetelde het Algemeen Advertentiebureau Nijgh & Van Ditmar. Uitgever Henricus Nijgh (1815-1895), die in 1864 samenging met W.N.J.van Ditmar, had in 1844 de NRC opgericht en was twee jaar later met zijn advertentiebureau begonnen. Toen de bouwplannen voor Peek & Cloppenburg klaar waren verhuisden Schooneveld, NRC en Nijgh & Van Ditmar gedrieën naar Rokin 47. Daar moesten ze, wegens uitbreiding van de Rotterdamsche Bank, in 1916 alweer weg, nu naar Nieuwezijds Voorburgwal 157. In 2012 zou de NRC weer terugkeren naar het Rokin, een meter of tien ten noorden van nummer 47. Nu (2022) is NRC gevestigd aan de Nes 76.
De winkel heeft tot het laatst toe een oud cachet behouden door het typisch glazen puitje van de achterwinkel, het vroegere woon- en slaapvertrek, met fraai gebeeldhouwde eikenhouten deuren, en daarboven de klok, waarvan de omlijsting eveneens gevormd werd door kunstig houtsnijwerk. In de achterwinkel was een bedstede, bereikbaar langs een houten trapje van een paar treden en met gebeeldhouwde leuninkjes.
Beursstraat 4 (tot 1875 Beurssteeg E 187, na 1898 Rokin 2A). Tot 1890 een winkel van M.S.de Vries, in fournituren en pelterijen; vanaf 1891 de kleermakerij van Hendrik Frederik (Henri) Wiwel (1859-1921). Vanaf 1900 werd het huis bewoond door klokkenmaker Mathias Tritschler (1852-). Vanaf 1915 is Mathias Tritschler gevestigd aan de Kalverstraat 54.

Beursstraat 6 Beursstraat 6 grafsteen Dr.Jacob Mozes Vorst grafsteen Cornelia van Lier Beursstraat 8-10

Beursstraat 6 (tot 1875 Beurssteeg E 186, na 1898 Rokin 4). In 1875 Lensvelt & Co., zuiveraar van wandgedierte. Van 1876 tot 1898 in gebruik bij de arts Jacob Mozes Vorst (1846-1930). Hij werd in 1898 veroordeeld tot twee maanden cel wegens het veroorzaken van lichamelijke schade bij zijn patiënten (rechtbank Amsterdam, vonnisnummer 1093). Jacob is de zoon van Aron Jacob Vorst en Antje Mozes Sanders gehuwd in 1870 met Cornelia van Lier (1845-1937), dochter van Jacob van Lier en Marianne Philip Duijs.
Daarna is hier de postzegelhandel van de firma Rootlieb en Co. gevestigd.
Beursstraat 8 (tot 1875 Beurssteeg E 185, na 1898 Rokin 4A). vanaf ca.1880 een handel in bloemen en planten onder de naam Flora’s Bazar van de bloemisten Joh. van den Berg & Zoon , met tuinen aan de Haarlemmerweg.

Beursstraat 8-12, Rokin 4-6 Beursstraat 10, Rokin 6 Scheltema en Holkema's Boekhandel Advertentie J.J.Höpker Beursstraat 12, Krom Elleboogsteeg

Beursstraat 10 (tot 1875 Beurssteeg E 184, na 1898 Rokin 6). Rond 1900 de (kantoor-)boekhandel Gebr.Ebert , een uitstekend adres voor kinder- en prentenboeken. De heer J.Ebert begon hier rond 1839 als schrijfpennenfabrikant en later als schrijfmachinefabrikant. In 1896 brachten ze ook een schoolwandkaart van Amsterdam en omgeving op de markt.
Van ca.1900 tot 1914 was er de fa.G.B.Nieberg, winkelierster in heren- en modeartikelen. G.B.Nieberg kwam waarschijnlijk vanuit de Vijzelstraat en voordien de Utrechtsestraat 134. Aan het Rokin werd de handelsnaam American Hat Company.
Beursstraat 12 (tot 1875 Beurssteeg E 183, na 1898 Rokin 6A). In 1853 opende J.H.Scheltema op de noordelijke hoek van de Krom Elleboogsteeg een boekhandel die in 1858 werd overgenomen door Tjomme Holkema en toen Scheltema & Holkema ging heten. In 1885 verhuisde die winkel, inmiddels gespecialiseerd in wetenschappelijke boeken, naar Rokin 74, in 1975 naar het Spui (als Scheltema Holkema Vermeulen) en in 1985 naar het Koningsplein, waar de zaak sinds 2006 onder de namen Selexyz en Polare verkommerde. Met de oorspronkelijke naam Scheltema herleefde de winkel (nu eigendom van mediabedrijf Novomedia) in 2015 op Rokin 9.
Van 1891-1896 was er de spiegelfabriek en lijstenmakerij van J.J.Höpker gevestigd en van 1892-1900 was er ook het tapijtmagazijn van E.I.Jacobson. Jacobson verkocht ook behang en verhuisde met zijn zaak in 1900 naar de Damstraat 13. De laatste jaren wordt het pand gebruikt door kleermaker August Heinrich Bruno Müller.

Rokin 1912 Beurssteeg

Aan de gesloopte oostkant van de Beurssteeg was op 117 al in 1819 de boekhandel van R.C.Lepper gevestigd. In 1863 is er een gedrukte mededeling dat de kantoorboekhandel van J.G.Lepper wordt voortgezet door R.C.Lepper & Zoon. Omstreeks 1876 is het bedrijf naar Rokin 14 verhuisd. In 1915 vinden we het bedrijf in de Warmoesstraat 88, terwijl J.G.Lepper jr. dan directeur is en aan de Koninginneweg 79 woont.
Ook was er de boekhandel van L.Holtkamp (1867) en rond 1870 de opticien J.Gudenberg, alsmede de al eerder genoemde kantoorboekhandel van de fa. Weduwe J.Ellerman. De drukkerij en kantoorboekhandel van de fa. Weduwe Ellerman fuseert in 1877 met de stoomsteendrukkerij Harms & Co van Spuistraat 218 en zij gaan verder onder de naam Ellerman, Harms & Co., met inmiddels een kantoor op Rokin 2. Zij startten in 1877 de uitgave van een weekblad, De Amsterdammer, nu nog bestaand als De Groene Amsterdammer. In 1893 verhuisde het bedrijf van de Spuistraat en de Beursstraat naar een nieuw pand aan de Warmoesstraat 149-151.

Sir Thomas Grave van Straffoort Jan van Hilten Jan van Hilten Carolus Secundus

Uit diverse onderzoeken blijkt dat er nog een aantal boekhandelaren/drukkers hun winkel in de Beurssteeg hebben gehad echter zonder verdere aanduiding.
Jan van Hilten (1603-1655) had er een winkel van 1626 tot 1652. Hij voerde een uithangteken ‘Inde Twee Vergulde Wapenringhen’ in 1626 en later ‘In de Geborduurde Handtschoen’ (1642-1650). In de wekelijks verschijnende Courante van Jan van Hilten vindt men in 1639 veel boeken aangekondigd van Amsterdamse uitgevers, maar ook van collega's uit Delft, Den Haag, Utrecht, Haarlem, Leeuwarden, Leiden, Middelburg, Dordrecht en Arnhem. De boekhandelaars vormen een bovengewestelijke groepering en informeren elkaar en hun klanten per krant. In 1646 gaf hij ‘Tooneel der Ghemuurde ende inghemuurde steden en vlecken van Hollant en Westvrieslant’ uit. Auteur was Adrianum Junium Hornanum in 't Latijn en vertaalt door Godefroy Boot.
Aart Dircksz Oossaan had er zijn winkel van 1682 tot 1692 welke na zijn overlijden werd voortgezet door zijn weduwe van 1693 tot 1702. Zij waren admiraliteitsdrukker en voerden als uithangteken ‘In’t Gekroonde Schryfboek’.
Jan Rieuwertsz vader (1616-1687) en zoon dreven er hun boekhandel van 1644 tot 1701. Eerst vanuit de Dirk van Hasseltsteeg, later de Beurssteeg. Zij waren drukker voor de Illustere School van 1679 tot 1700 en stadsdrukker van 1675-1701. Als uithangteken gebruikten zij ‘In’t Martelaars boek’ (1655-1701).
Steven Swart begon op de Beurssluys in 1663 en vanaf 1670 aan de westzijde van de Beurssteeg tot 1677. Op de Beurssluys was zijn uithangteken ‘In de Twee Koopluy’, in de Beurssteeg ‘Inde Gekroonde Bybel’ . Zijn weduwe zette de zaak voort tot 1702.
Jacob Vinckel in het boekenvak van 1654 tot 1677 heeft boekwinkels in de Langebrugsteeg (1654-1656), in de Oude Leliestraat (1658-1665) en in de Beurssteeg (1665-1677). Zijn uithangteken is de gehele periode ‘In de History-schryver’.
Voorts vinden we hier Nicolaes Ellertsz Verberg, Jodocus Hondius (van de Wakkere Hond) in de 17de eeuw een bezienswaardigheid voor toeristen, Dirck Meyer, Hieronymus Sweerts, Thomas Lombrail, Adriaan Braakman, Jacobus Hoff, Jan ten Houten, de Erve Strander en Cornelis de Veer, Paul Marret, Dirck de Blom en Jacob Cornelis Schoots van Cappelle.
Hendrik Reynders had geen boekhandel maar een touwwinkel in de Beursstraat.

Beursstraat 1-21 Beursstraat 21-47 Beursstraat Beursstraat Beursstraat

Naam: Beursstraat (2)
Na het verdwijnen van de Beursstraat tussen Dam en Rokin was de naam een aantal jaren buiten gebruik. Dit veranderde met de bouw van de Beurs van Berlage en de aanleg van het Beursplein in de Amstel, waarbij de achterhuizen van de Warmoesstraat achter de beurs kwamen te liggen. Stond de eerdere kade bekend als Damrak-Oostzijde, bij Raadsbesluit van 15 februari 1911 werd dit nu de Beursstraat. Oorspronkelijk liep de straat vanaf de Oudebrugsteeg en het Beursplein door tot aan de Dam.

Beursstraat Beursstraat

Om De Bijenkorf heen bestond een enkelsporige keerlus voor de tram, van 1915 tot 1921 in gebruik voor tramlijn 18 en van 1918 tot 1921 voor tramlijn 16. Daarna werd de lus alleen gebruikt voor het inkorten van tramlijnen. De keerlus begon op het Damrak en liep via het Beursplein en de Beursstraat naar de Dam.
In 1937 wordt een uitbreiding van De Bijenkorf over de Beursstraat gebouwd en komt aan de oostzijde het magazijn dat ruim 60 meter gevelwand beslaat. De keerlus blijft door de overdekte Beursstraat in tact. In 1976 is dat echter voorbij. De magazijnruimte van 1937 alsmede de resterende bebouwing tussen Papenbrugsteeg, Dam en Warmoesstraat worden gesloopt en vervangen door nieuwbouw die ook dit deel van de Beursstraat zal opslokken. Architect van deze verbouwing is Cees Dam.

Beursstraat 1-19 Beursstraat 11-35 Beursstraat 15-23 Beursstraat 17-29 Beursstraat 19-21 Beursstraat 21

Beursstraat 3 Chinese kerk (geen verdere informatie gevonden).
Beursstraat 11-19 Hotel Terminus (2022).
Beursstraat 21 Het pand met de gevelsteen van een Gekroonde zespuntige Ster maakte deel uit van Warmoesstraat 86. In een koop/verkoopakte van 1661 luidt de omschrijving: ‘huis en erf in de Warmoesstraat genaamd ‘den Abraham’ strekkende van voor van de straat tot achter aan ’t Ammerack (Damrak)’. De gevelsteen in de Damrakgevel werd echter niet genoemd, ook daarna niet in latere koop/verkoopaktes. Van de rijke 17de-eeuwse gevel is na diverse verbouwingen weinig overgebleven met uitzondering van twee gebeeldhouwde festoenen met vruchten uit de achttiende eeuw en de gevelsteen uit 1677 en afkomstig van nummer 41.

Beursstraat 27-29 Beursstraat 27-31 Beursstraat 27-35

Beursstraat 25 gebouwd 1905.
Beursstraat 29 gebouwd 1850. Van 1906 tot 1911 had Bernard Eilers hier een bureau waar hij in opdracht clichés, ontwerpen en foto's voor drukwerk maakte.

Beursstraat 31-43 Beursstraat 35-39 Beursstraat 37-47 Beursstraat 39

Beursstraat 33 In 2000 verhuisde het politiebureau Warmoesstraat naar de Beursstraat. Binnen zes maanden bleek bureau Beursstraat toch niet zo geschikt. Het bleek te klein te zijn. In 2003 werd er daarom negen maanden lang verbouwd en daarna ging het iets beter. In 2016 is het bureau alsnog verhuisd naar de Nieuwezijds Kolk.
Beursstraat 37 Een uniek gemeentelijk monument uit de ’30 jaren in ‘Dudok’ stijl. Het is een hoekpand met de voorzijde aan de Beursstraat, de zijkant is aan de Paternostersteeg. In het midden is een indrukwekkend trappenhuis met een fantastische glas in lood pui.
Beursstraat 49-51 Bible Hotel

Beursstraat 53 Beursstraat 53 Beursstraat 53-57 Beursstraat 53-59

Beursstraat 53 Kleermaker D.Beijer (1899).
Beursstraat 55 firma Jac.Bos (1911).
Beursstraat 57 American Bar (1911).
Beursstraat 55 Burgerhotel Elim van het Leger des Heils is vermoedelijk in 1912 naar Singel 109 verhuisd. De hotels van het Leger des Heils hebben allen de naam Elim.

Beursstraat 61-67 Beursstraat 65-67 Beursstraat 65-67 Beursstraat 67-69, Beursplein 13-17

Beursstraat 65-67 (nadien Beursplein 11-17). Het verhaal van de firma De Vries is ouder dan de vestiging aan de Beursstraat 67 (later Beursplein) en Warmoesstraat en begint in Hoorn. Simon Izak de Vries trouwde in 1851 met Rachel du Mosch, dochter van Mozes Abraham du Mosch handelaar in manufacturen, wol, goud, zilver en bloedkoraal (voor de streekdracht) in Hoorn, en richtte in hetzelfde jaar aldaar een kleine zaak in manufacturen op. Uit het huwelijk werden drie zoons geboren. De jongste, Jonas de Vries (1861-1936), trouwde met Estella van Raap. Zij krijgen vijf meisjes en één zoon, Simon Izak de Vries (1892-1956). Jonas trad in 1881 toe tot de directie en breidde de grossierderij uit. Hij maakte in 1898 de overstap naar de Keizersgracht 758 in Amsterdam. Hier kwam een Engros- en Verzendingsafdeling: men legde zich vooral toe op het samenstellen van stalencollecties. In 1903 was het pand te klein en vond de verhuizing naar de Beursstraat en Warmoesstraat plaats. Hier werd de firma uitgebreid met afdelingen in manufacturen, lingerie en bed- en tapijtgoederen en ze exposeerde op beurzen in Utrecht en Amsterdam. Zoon Simon Izak de Vries stichtte in 1914 een lingeriefabriek, de SIDVA (Simon Izak De Vries Ateliers).
Simon Izak de Vries (1892-1956) trouwde in 1918 met Catharina de Kadt (1892-1977). Uit dit huwelijk werd een dochter Josephina (1920-?) en een zoon Jonas (John) (1924-1975) geboren. Kort voor de Tweede Wereldoorlog woonden zij op de Oranje Nassaulaan 28hs. Ook Jonas kwam in de zaak werken.

Beursstraat 65-67 Beursstraat 65-67 Beursstraat 65-67

De voortdurende groei maakte splitsing in meerdere N.V.’s noodzakelijk en zo ontstonden de N.V. Handelsvennootschap v/h S.I.de Vries waarin onder meer de grossierderij en SIDVA waren ondergebracht en de N.V. Maison de Vries, het modewarenhuis, die volledig los van elkaar kwamen te staan. De Handelsvennootschap aan Beursstraat/plein breidde zich uit en werd enkele malen vergroot. In 1929 waren ruim zevenhonderd werknemers bij het Engros- en Manufacturenbedrijf voor Textiel en Mode N.V. Handelsvennootschap v/h S.I.de Vries in dienst, waaronder veel van joodse huize. Na de oorlog werd duidelijk dat er 166 medewerkers van de SIDVA waren vermoord. Hun namen staan vermeld op drie gedenkplaten en een plaquette in de hal van het gebouw Beursplein 11-17. Het is niet duidelijk waar dit monument bij de afbraak gebleven is (In 1969 meeverhuist naar de in 1966 in het Confectiecentrum aan het Koningin Wilhelminaplein geopende showroom?).

Beursstraat 65-67 Beursstraat 65-67 Beursplein 11-17

In 1969 werden de panden ontruimd. De gebouwen moesten plaats maken voor een parkeergarage voor de Bijenkorf.
Hoewel de N.V. Maison de Vries een eigen firma was betrok zij veel van de lingerie van de SIDVA. Het ontbreken van de tussenhandel maakte een aanbod met concurrerende prijzen mogelijk. In 1916 waren er al winkels in de Kalverstraat 125-127, Utrechtsestraat 56, Overtoom en Leidsestraat 83-93 na 1921 Leidsestraat 103-109, Leidseplein 1-3. Tijdens de oorlog kwamen de zaken van Maison de Vries onder Verwalters (door de nazi’s aangestelde zaakgelastigden) te staan. Omstreeks 1970 heeft het Bijenkorfconcern de winkels van Maison de Vries overgenomen.
Trivia: In 1937 werkte Philip Bloemendal (1918–1999) bij de SIDVA. Hij is bekend als de latere commentator en nieuwslezer van het Polygoon bioscoopjournaal. Hij leerde hier Martha Bakker kennen met wie hij na de oorlog is getrouwd.

Beursstraat 81-99 Beursstraat 81 Beursstraat 85-89 Beursstraat 89 Beursstraat 87-103 Beursstraat 85-99 Beursstraat 101

Beursstraat 81-99 Bierbrouwerij Pschorr Quelle. Pschorr was een Duitse bierbrouwer uit München, nu nog bekend van het merk Hacker-Pschorr en één van de zes brouwers die welkom is op het jaarlijkse Oktoberfeste in München. Samen met de Beierse ondernemer Louis Willkomm begon hij in Amsterdam een brouwerij en café. Het grote café Zum Pschorr was aan het Rokin gevestigd en werd tot 1883 door Louis Willkomm (-1923) uitgebaat. Louis was getrouwd met Lydia de Ridder (1852-1921). Vanaf 1883 begon hij Bierhuis Pschorr aan de Rotterdamse Korte Hoogstraat.
Op 81 stond een halsgevel uit het tweede kwart achttiende eeuw met rijk gebeeldhouwde vleugelstukken.
Op 83 stond een puntgevel uit het vierde kwart van de achttiende eeuw.
Op 85 een pakhuis met een smalle puntgevel waarin twee luiken met gekoppelde zijlichten uit het vierde kwart van de achttiende eeuw.
Op 89 een pakhuis met brede puntgevel uit het vierde kwart van de achttiende eeuw.
Op 93 een eenvoudig pakhuis met puntgevel uit de tweede helft van de achttiende eeuw.
Trivia: Josephine Pschorr (1837–1910) was een dochter van de Duitse bierbrouwer. Zij trouwde in 1863 met Franz Joseph Strauss (1822–1905), een bekende hoornist. Zij kregen twee kinderen, Berta Johanna (1867) en Richard (Georg) Strauss (1864-1949) componist en dirigent.

Meer lezen:
De Industrieele Groote Club
Ellerman, Harms & Co

Voor het laatst bewerkt:

Bronnen:
Bier in Nederland, Marco Daane
wikipedia.nl
reliwiki.nl
onsamsterdam.nl
Stadsarchief Amsterdam 30365 Archief van S.I.de Vries N.V.
Adresboek Nederlandse Drukkers en Boekverkopers tot 1700, J.A.Gruys en Jan Bos, Koninklijke Bibliotheek, ISBN 90-6259-141-8