×
❮
❯
❮
❯
Naam: IJburg
Opdracht: gemeente Amsterdam
Het eerste idee voor IJburg dateert uit 1965. In dat jaar kwamen de architecten Van den Broek en Bakema met hun Stad op Pampus. Op eilanden
in het IJmeer, tussen het Zeeburgereiland en Pampus, zou plaats zijn voor een nieuwe wijk. Amsterdam koos toen echter voor de Bijlmermeer en
groeisteden als Purmerend en Almere.
Eind jaren 1980 verscheen Nieuw-Oost op de tekentafels als één van de VINEX-locaties, dichtbij de stad en daarmee goed bereikbaar
per openbaar vervoer. Op een later moment is de naam Nieuw-Oost omgedoopt tot IJburg. Deze naam past in de historische reeks van kunstmatig
aangelegde eilanden van Amsterdam: Kattenburg, Wittenburg, Oostenburg, Sporenburg en Zeeburg. De gemeenteraad stemde in 1996 in met de bouw
van IJburg.
Na een ongekend levendige discussie is op 19 maart 1997 een correctief referendum gehouden over de aanleg van IJburg. Vooral de inwoners van
Durgerdam verafschuwden de plannen omdat naar hun mening het vrije uitzicht vanuit Durgerdam over het IJmeer verloren gaat. Anderen waren de
mening toegedaan dat er veel waardevolle leefgebieden voor vogels verloren gingen. Ondanks toezeggingen op dit gebied was het vertrouwen in
de opvolging hiervan niet heel groot. Hoewel het aantal tegenstemmers met 133.000 groter was dan het aantal voorstemmers (93.000), werd de
vooraf vastgestelde drempel van 155.000 tegenstemmers niet gehaald. Het plan IJburg kon doorgaan. Wel is afgesproken dat bij de bouw van IJburg
nadrukkelijk rekening zou worden gehouden met de gevolgen voor de natuur.
De eilanden van IJburg worden gemaakt door het laag voor laag opbrengen van zand: de pannenkoekmethode. Onder water wordt het zand aangebracht
via een sproeimethode, boven water wordt het zand opgespoten. De benodigde hoeveelheid zand voor de eerste eilanden bedraagt ongeveer 25 miljoen m3.
Dit zand wordt gewonnen uit vaargeulen in het Markermeer.
Natuurcompensatie
Hiervoor is het Natuurontwikkelingsfonds IJmeer (NOFIJ), een samenwerking tussen gemeente Amsterdam, Natuurmonumenten en provincie Noord Holland,
in het leven geroepen. Ter compensatie van de nieuwe woonwijk is tussen 2002 en 2005 de Hoeckelingsdam aangelegd, een 1,6 kilometer lange zanddam
in het IJmeer van Vuurtoreneiland naar de Uitdammerdijk bij het Kinselmeer. Tussen de kust en de zanddam is het water ondiep gemaakt. Hierdoor
is een wind- en golfluw gebied ontstaan dat ideaal is voor vogels en natuurontwikkeling. De Hoeckelingsdam is een groot succes. Honderden paren
meeuwen, sterns en andere vogels broeden hier jaarlijks. Tot groot plezier van de vele vogelaars die dit vanaf de Uitdammerdijk goed kunnen volgen.
IJburg bestaat uit een aantal in het IJmeer aangeplempte eilanden: Steigereiland, Haveneiland, de Rieteilanden en Centrumeiland. De aanleg
en bebouwing van deze eilanden vormt de eerste fase. In een later stadium kunnen daar nog bij komen het Strandeiland en het Buiteneiland. In
totaal zullen zeven eilanden worden opgespoten. De IJburglaan wordt de belangrijkste straat, die, via bruggen, het Haveneiland en het
Steigereiland met het Zeeburgereiland verbindt. Hierover rijdt ook de IJtram (lijn 26).
In november 2002 betrokken de eerste bewoners hun huizen op het Haveneiland-West en het grote Rieteiland.
Volgens de oorspronkelijke planning zou IJburg in 2012 klaar moeten zijn. De wijk zou dan 18.000 woningen tellen voor 45.000 inwoners, en daarnaast
werk bieden aan 12.000 mensen. Naast huizen, scholen en winkels zijn er sportaccommodaties, restaurants, een strand en een begraafplaats gepland.
De planning is echter niet gehaald, onder meer door daling van de huizenprijzen tengevolge van de crisis van 2004, bezuinigingen op het gemeentebudget
en doordat de Raad van State op 24 november 2004 oordeelde dat de aanleg van nieuwe eilanden voorlopig verboden werd, omdat de gevolgen voor het
milieu onvoldoende waren onderzocht. De opspuiting van het Centrumeiland is in 2013 begonnen en in 2014 voltooid. In het voorjaar van 2015 werd
hier de nieuwe locatie van Strand Blijburg geopend. De bouw van woningen op het Centrumeiland begint in het voorjaar van 2018.
Strandeiland heette eerst in de plannen Middeneiland. Net als de andere eilanden heeft het nu een naam die de eigen functie weergeeft. Waterrecreatie
speelt een belangrijke rol op het eiland. Het grote stadsstrand en het kleinere natuurstrand vormen een deel van het decor hiervoor. In het concept
stedenbouwkundig plan uit 2010 was nog sprake van 6.400 woningen. Door de enorme druk op de woningmarkt in Amsterdam is besloten tot een verdichting.
Er wordt nu gemikt op 8.000 woningen, huisvesting voor zo’n 20.000 bewoners. Die verdichting zal vooral haar beslag vinden in de Pampusbuurt. Daar
komt de nadruk meer op gestapelde bouw te liggen. De zuidelijke Muiderbuurt daarentegen is ‘meer ontspannen’. Hier is meer ruimte voor grondgebonden
woningen. Strandeiland is met name bedoeld voor gezinnen, al wordt er ook gebouwd voor eenpersoonshuishoudens, van jongeren tot senioren. Het stedenbouwkundig
plan moet nog worden uitgewerkt, maar één uitgangspunt is in ieder geval vastgelegd: de formule 40-40-20; 40 procent sociale huur, 40 procent middeldure
huur en koop en 20 procent dure koop. Het ophogen voor Strandeiland en Buiteneiland start in 2018, waarna de bouw omstreeks 2022 kan beginnen. Het
eiland met een oppervlakte van 150 hectare maakt zijn naam waar, er komt een zandstrand van zes kilometer lengte omheen.
Buiteneiland, het als laatste te realiseren eiland van de kunstmatige archipel IJburg, zou dan weer vrijwel onbebouwd kunnen blijven en voornamelijk
kunnen dienen voor recreatieve voorzieningen.
In mei 2003 werd Blijburg geopend, een tijdelijk strand aan de noordzijde van het Haveneiland. Enkele malen moest er verhuisd worden. Eind
september 2014 werd de derde locatie gesloten om in het voorjaar van 2015 na de vierde verhuizing in twaalf jaar op de definitieve plek weer
open te gaan. In oktober 2018 werd ook deze locatie verlaten; op het toekomstige Strandeiland is vooralsnog geen plek ingericht voor een nieuw
Blijburg.
Bereikbaarheid, een heikel punt in Amsterdamse plannen.
De geplande verdichting stelt hogere eisen aan de ontsluiting van de nieuwe wijk, toch al geen thema waarin IJburg uitblinkt. Ondanks de grote
afstand naar de rest van de stad hebben de plannenmakers deels hun hoop gevestigd op de fiets, vooral de elektrische fiets. Verder wordt de
IJtram tussen het Centraal Station en IJburg met een bocht doorgetrokken het nieuwe eiland op. Daarnaast is er een tweede tramverbinding over
de Amsterdamsebrug ingetekend naar Amsterdam-Oost. Dan is er nog een snelle busverbindingen naar Station Bijlmer Arena en wellicht in de toekomst
een busverbinding met Station Weesp.
De autobereikbaarheid vormt op zijn minst een ‘uitdaging’. Het is nu tijdens de spits al filerijden op de IJburglaan, ondanks de tweede
ontsluiting naar de A1. Daar zal nog flink aan gesleuteld moeten worden.