Naam: Toiletgebouw voor mannen/vrouwen
Adres: Valeriusplein 7-8
Architect: Jan de Meyer
Bouwtijd: 1922
Opdracht: Publieke Werken van de Gemeente Amsterdam
Bouwstijl: Amsterdamse School

Op het Valeriusplein zijn in het plantsoen twee half ondergrondse toiletgebouwtjes neergezet naar ontwerp van architect Jan de Meijer. Bij het ontwerpen van straatmeubilair maakte PW meermalen gebruik van architecten die geen vast dienstverband bij de gemeente hadden. Als reden voor de toiletgebouwen werd aangevoerd de nabij gelegen doorgaande weg (Koninginneweg?) en de Valeriuskliniek, die voor veel verkeer zorgden en ’voor die mensen was verlichting via toiletbezoek gewenst’.

De versiering en het afsluithek zijn in stekelig smeedwerk uitgevoerd. De twee gebouwtjes waren de eerste moderne ondergrondse wc’s van Amsterdam. In 1924 werd tussen de gebouwtjes een bank met uitzicht op het plantsoen op het plein geplaatst, eveneens naar ontwerp van De Meyer. Deze bank werd aan het gemeentebestuur geschonken door de Vereniging tot Bevordering van het Vreemdelingen Verkeer. De Meyer kreeg de opdracht de bank zo goed mogelijk bij de bestaande huisjes te laten aansluiten, want ook de plantsoenaanleg behoorde ook bij het plan.

In 1972 hadden de gebouwtjes de monumentenstatus verkregen, maar dat betekent niet altijd een veilig voortbestaan. In de jaren tachtig van de 20e eeuw ontwikkelden de huisjes zich tot een illegale ontmoetingsplaats voor homo’s en een vrijplaats voor junks. Vervolgens werden de huisjes door de gemeente volgestort met grond. De jonge onderneemster Sasja Tulp besloot om de huisjes te kopen en ze in samenwerking met architect Matthijs Ligthart op te knappen. De huisjes waren deels onder een hoop aarde gekomen en overgroeid met mos. Ex-model Sasja Tulp vond het zonde dat zulke mooie monumenten niet meer werden gebruikt. Ze diende een plan in bij de gemeente om haar modellenbureau Anti-Models er in te mogen vestigen. Het is niet helemaal toevallig dat Tulp deze huisjes koos om te renoveren. Haar vader, Ab Tulp, woonde aan dit plein, hield ontzettend van de Amsterdamse School en schreef meerdere brieven aan de gemeente met de vraag iets met de huisjes te doen.

De huisjes waren inmiddels flink overwoekerd wat restauratie en financiering problematisch maakten. Sasja wendde zich tot Stadsherstel, die de huisjes overnam en de restauratie startte waarbij de buitenkant in originele staat is teruggebracht. De bordjes ‘mannen’ en ‘vrouwen’ zijn naast de deur blijven hangen. Het interieur is geschikt gemaakt voor nieuw gebruik. Na restauratie kwam er een minigalerie en het castingbureau Anti-models in de 2 toiletgebouwtjes. Nu wordt het voormalige vrouwentoilet, Valeriusplein 8, gebruikt door haarstylist Geert Thijssen met zijn “Le Salon”. In het voormalige mannentoilet, Valeriusplein 7, is kapper Gigi een collega die voorheen een stoel huurde bij Thijssens eerdere kapsalon.

De huisjes, de bank en de hekken hebben opnieuw de monumentenstatus gekregen omdat ze van algemeen belang zijn wegens architectonische en typologische waarde. Bovendien is er zeldzaamheidswaarde aan dit geheel toegekend.