Bolwerk Weesp
Klik op een foto voor een grote afbeelding en meer info.
bolwerk weesp bolwerk weesp bolwerk weesp

Naam: Bolwerk Weesp
Adres: Sarphatistraat
Bouwjaar: 1661
Opdracht: Gemeente Amsterdam

Het bolwerk Weesp maakte deel uit van de Vierde Uitleg en werd in 1661 gebouwd. Het bolwerk was vernoemd naar zijn ligging bij de uitvalsweg naar Weesp. Op het bolwerk stond onder meer de korenmolen Het Fortuyn.
Begin 19de eeuw was de stadsmuur hier zo slecht dat Directeur Schilling in december 1805 aan de Thesaurieren Ordinaris het voorstel deed om de muur tussen de Muider- en de Weesperpoort te verlagen. het besluit viel de muur te verlagen en de achterliggende wal af te graven. Dit werk werd op 29 januari van het volgende jaar door Lambertus Sabelis uit Haarlem aangenomen. Op 5 juli 1808 kreeg de Stadsboomplanter Christoffel Vink het toezicht over het opmaken van de aarden wal ‘langs de binnenzijde van de verlaagde Vestmuur tusschen de Muijder en Weesperpoorten’, waaruit blijkt dat de afbraak toen voltooid was. In het verhuringsregister van de bolwerken staat onder mei 1809 dat het grasgewas tussen de poorten weer verhuurd werd. Bolwerk Weesp werd in 1807 gedaan, in het verhuringsregister van de bolwerken staat dat de huur van een tuin alhier vanaf dat jaar verminderd is, want ’door het afbreeken van de Vest Muur is de tuijn verkleijnd’.
Vanaf 1817 werd de afgegraven wal beplant als onderdeel van het plan om één groot plantsoen aan te leggen tussen Plantage, Muiderpoort en de Amstel. Ook het al in 1812 aangelegde Wertheimpark, het oudste park in de stad, maakte hier deel van uit.
De Nederlandsche Bouw Maatschappij van Samuel Sarphati weet de gronden rond het bolwerk in 1862 te verwerven en wil deze gebruiken ‘tot verfraaying en bebouwing voor den omtrek van het Paleis voor Volksvlijt en de Amsteloevers'. Het zal nog 10 jaar duren voor de plannen worden goedgekeurd. Dr.Sarphati is dan al overleden. Van zijn ambities voor de bouw van een woonkwartier met daarin villa’s, herenhuizen en arbeiderswoningen bleef weinig over, in plaats daarvan werd er een kinderziekenhuis gebouwd. In het oorspronkelijke ontwerp was het ziekenhuis een vrijstaand, symmetrisch gebouw van twee verdiepingen met links en rechts een lagere zijvleugel. In de loop van de tijd groeide het in zes fasen uit tot een groot, samengesteld gebouw. In de periode 1872-1891 werden drie paviljoens en een directeurswoning gebouwd, in 1876 volgde een isolatiegebouw, in 1884 een operatieafdeling. In 1892 kon een polikliniek toegevoegd worden in een nieuwe westelijke vleugel, en een aparte zuigelingenafdeling. De laatste, grote uitbreiding dateert van 1959. In 1899 gaf Emma, de moeder van koningin Wilhelmina, toestemming haar naam te geven aan het kinderziekenhuis dat sinds 1989 deel uitmaakt van het AMC.

bolwerk weesp bolwerk weesp bolwerk weesp bolwerk weesp

In 1872 wordt ook de Spinozastraat op het bolwerk aangelegd, genoemd naar de joodse wijsgeer Spinoza.
Het bolwerk werd voor al deze bouwwerkzaamheden vergraven, slechts een flauwe bocht in de Singelgracht herinnert nu nog aan het voormalige bolwerk.
De eerste korenmolen Het Fortuyn werd al voor 1629 gebouwd. De molen stond aan de oostzijde van de Amstel ter hoogte van de latere Stadstimmertuin en werd in 1661 vanwege de Vierde Uitleg 420 meter oostwaarts verplaatst naar het nieuwe bolwerk Weesp. Deze verplaatste en voor 1728 verdwenen molen telt als tweede molen Het Fortuyn.
De derde korenmolen Het Fortuyn heeft een bouwjaar voor 1728 en is een stellingmolen. Deze molen blijft op het bolwerk tot 1863.
Op 21 augustus 1769 was Johannes van den Berg, korenmolenaar van molen het Fortuin overleden. De molen bleef vooralsnog onverdeeld tussen zijn weduwe Elisabeth Raaij en zijn kinderen tot de jongste van zijn kinderen meerderjarig zou zijn geworden. Dit lijkt op 5 september 1777 het geval als de boedelscheiding plaats heeft.

Meer lezen:
Amsterdam ommuurd (muren, poorten en bolwerken)
Bolwerk Diemen
Weesperpoort

Voor het laatst bewerkt:

Bronnen:
wikipedia.nl
amsterdam.nl
molendatabase.nl
Mb Ons Amsterdam, juni 1988, J.Wagener
archief mr.J.H.van den Hoek Ostende
Stadsarchief Amsterdam