Naam: Bolwerk Zeeburg
Adres: Tweede Leeghwaterstraat
Bouwjaar: 1662
Opdracht: Gemeente Amsterdam

Op een eiland met de naam ‘Keerweer’ of ‘Funen’ liggen de laatste twee bolwerken van de Vierde Uitleg. De naam Funen verwijst naar het eiland Funen, dat Michiel de Ruyter in 1658 had veroverd op Zweden. Maar het gebied was ook het laatste deel van de stadswal, je kon niet verder en moest keren. Het Funen was een onherbergzame, schaars verlichte uithoek van de stad. Een ideaal gebied voor smokkelaars, tot de accijnzen in 1866 werden afgeschaft. Hier lag na bolwerk Jaap Hannes het laatste bolwerk van de stad: Zeeburg. Het dankt zijn naam aan een verdedigingswerk in de monding van het IJ aan het eind van de Zeeburgerdijk.
Dit verdedigingswerk was gebouwd als bescherming tegen een aanval van de Spanjaarden over de Zuiderzee en kwam in 1649 gereed. Echter een jaar eerder was de vrede met Spanje getekend en zodoende kwam er geen geschut te staan. In 1669 werd het verdedigingswerk gesloopt.

Bolwerk Zeeburg bleef van alle 26 bolwerken het langste liggen, tot het in 1877 voor afbraak werd verkocht. Bij opgravingen in mei 2000 werd de punt van het bolwerk Zeeburg teruggevonden, tot nu het meest intacte bolwerk dat onder de grond bewaard is gebleven. Ook de aansluitende zijmuren van 24 en 15 meter werden vrij gelegd. Te zien was het metselwerk van de 1.80 meter dikke schildmuur en de gewelven aan de binnenkant. Onder deze gewelven zaten compartimenten van 1.50 meter hoog. Naast oranjerode bakstenen was ook natuursteen in de punt verwerkt. De massieve muurresten van bolwerk Zeeburg blijven behouden: de vindplaats hoeft niet te worden bebouwd.

Rond de blootgelegde fundamenten ontwierp Gabriel Lester samen met Richard Niessen een sculptuur Tussentijd (2012) dat refereert aan de aldaar gevonden aardewerk- en glasscherven uit die periode. Een vijftal reusachtige ‘scherven’ voorzag hij van een reliëf met landkaarten van het voormalige bolwerk.
Op het bolwerk Zeeburg stond molen De Zon uit 1716. Het is echter aannemelijk dat er al eerder een molen heeft gestaan. Deze werd in 1669 als trasmolen op het bolwerk Zeeburg geplaatst en vanaf 1676 als korenmolen. De waarde van de molen was in die korte tijd gedaald van fl. 3000, naar fl. 425,- en is kort daarna afgebroken wat op bouwvalligheid zou duiden. De plaatsing op Zeeburg zal dus een herbouw van een bestaande molen zijn geweest.

Het lijkt een poosje te duren aleer er weer een molen op het bolwerk wordt geplaatst. Pas in 1716 wordt de bouw gemeld van korenmolen De Zon. Tot 1727 werd er snuif en verfstoffen gemalen, daarna koren tot 1747, vervolgens run tot 1748 en daarna loodwit, een giftige verfstof. De omschakeling naar loodwit lijkt met een nieuwe molenaar te maken te hebben want in de Amsterdamsche Courant van 7 maart 1748 staat de volgende advertentie: ‘N.Bremer, makelaer, zal op Maendag den 25 Maert te Amsterdam in het Oude Heerenlogement verkopen een extra sterke, agtkante runmoolen, genaemt de Zon, staende op de stadsgragt.

Op deze afgelegen plek woonden enkel molenaars en hun knechten. In 1856 werd De Zon verplaatst naar Vijfhuizen als De Jonge Landman, waar hij in 1945 afbrandde. Vlakbij molen De Zon lag ook een houtzaagmolen en een chocolademolen van 1801 met de naam De Goede Verwachting op een onderstuk van een eerdere boormolen van de VOC waar geweerslopen werden uitgeboord door de stadswapenmaker. Deze boormolen was van 1689 en is in 1788 afgebroken. De Goede Verwachting is vrij laat gesloopt, pas in 1906, vanwege het doortrekken van de Blankenstraat.