Kalverstraat 58 (de Papegaai)
Klik op een foto voor een grote afbeelding en meer info.
Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai

Naam: De Papegaai
Adres: Kalverstraat 58
Architect: -, Gerrit Moele, Anthonius Cornelis Boerma
Bouwtijd: na 1650, 1848, 1899
Opdracht: Bout, J.J.ten Dam, -

De H.H.Petrus en Pauluskerk, beter bekend onder de huisnaam De Papegaai is vooral bekend door de wervende tekst "Een kwartier voor God".
Na de Alteratie was het katholieken niet langer toegestaan hun geloof te belijden. Er werd echter in Amsterdam niet echt moeilijk gedaan zolang het geloof maar niet aan de openbare weg waarneembaar was. Op deze wijze ontstonden huiskerken veelal op binnenplaatsen of in achterhuizen.

Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai

Zo werd hier al omstreeks 1650, in de tuin van de welgestelde familie Bout, een vogelhandelaar (vandaar De Papegaai), een schuil- of huiskerk gebouwd om te ontkomen aan de dwingelandij van de calvinisten die katholieken verboden openlijk voor hun geloof uit te komen. De statie werd opgericht in 1672. De eerste pastoor was Willem Willemart. Hij verhuisde in 1681 naar de Kalverstraat. Hoewel het huis dat hij in de Kalverstraat huurde een kompas op de gevel had als verwijzing naar de achternaam van de eigenaar Willem Compas, kreeg de schuilkerk de bijnaam De Papegaai. In 1698 kocht Guiljelmus Fox (priester van 1685-1712), de opvolger van Willem Willemart, het pand "daer tegenwoordig de Papegaaitjes uithangt". Omdat hij geld tekortkwam, leende hij bij het R.C.Oude Armencomptoir. Was de 'Papegaai' eerst gevestigd in een woning, omstreeks 1710 werd de Papegaai als nieuwgebouwde schuilkerk opgetrokken op een binnenterrein aan de Kalverstraat. De patroonheilige was St.Jozef. Het werd een hoog gebouw met twee galerijen waarvan de onderste rustte op vier ronde kolommen. Voor deze kerk schilderde Jacob de Wit het altaarstuk 'Kroning van Maria in de hemel'. Deze kerk functioneerde bijna anderhalve eeuw.

Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai

Aan de Boommarkt (nu Nieuwezijds Voorburgwal) was de Franse kerk in 1662 gesticht door Franse paters Carmelieten ten behoeve van de vele Franstalige katholieken in Amsterdam. Omstreeks 1664 betrok men een kerkgebouw. Deze kerk werd omstreeks 1733 verbouwd en gedecoreerd met een aantal schilderijen van onder andere Jacob de Wit. Vanwege de uitbreiding van de gemeente was een grotere parochiekerk gewenst, maar deze Franse Kerk was moeilijk te verbouwen. Deze kerk was gewijd aan H.H.Petrus en Paulus. Een belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis van de Papegaai is het Herstel van de Bisschoppelijke Hiërarchie in 1853, waarna in 1856 in Amsterdam de parochies ingedeeld werden. De toenmalige pastoor J.J.ten Dam kwam aan het hoofd te staan van de parochie St.Petrus en Paulus met als parochiekerk de St.Petrus en Pauluskerk, beter bekend als de Franse kerk, waaraan de St.Jozefkerk (Papegaai) als bijkerk werd toegevoegd. De parochie telde dus twee kerkgebouwen. Toen de Franse kerk in 1911 gesloten werd nam De Papegaai de beide patroonheiligen over. Sindsdien heet de kerk officieel de kerk van de heilige Petrus en Paulus.

Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai

Het rooms-katholieke oude armenkantoor was tot 1846 eigenaar van het huis. Op 31 augustus 1846 werd tijdens een vergadering van de kerk onder pastoor J.J.ten Dam (pastoor van 1846-1861) besloten het noodgebouw dat samen met een deel van het woonhuis dienst deed als kerk te vervangen door een geheel nieuwe en grotere kerk. Er was 50.000 gulden aan leningen uitgeschreven waarvan slechts 20.000 gulden in eerste instantie werd opgehaald. De kerk kwam tot stand op het terrein tussen de Kalverstraat 58 en de Nieuwezijds Voorburgwal 293 naar ontwerp van architect Gerrit Moele. Hier werd de eerste driebeukige neogotische hallenkerk in Amsterdam gebouwd. Vanwege het vele pleisterwerk en de stucgewelven werd De Papegaai ook wel enigszins smalend een voorbeeld van 'stukadoorsgotiek' genoemd. Het is in ieder geval een vroeg voorbeeld van de neogotiek. De kerk had een middenschip dat oost-west was gericht. Langs de centrale as stonden aan weerszijde twee maal drie kolommen. Mgr. C.L.van Wijckersloot verricht de inwijding op 18 december 1848.

Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai

In 1899 werd het resterende deel van het woonhuis aan de Kalverstraat waarin de voormalige schuilkerk ooit gevestigd was, gesloopt. Hierdoor kon de kerk worden vergroot door de voorgevel naar de Kalverstraat te verplaatsen. Bij deze verbouwing werden aan de oostzijde van het schip aan beide zijden twee kolommen bijgeplaatst. De bijzondere gevel van het smalle ingangsportaal bestaat vrijwel geheel uit een groot spitsboogvenster. Aan beide zijden is in een nis een beeld geplaatst, van Sint Jozef en van een papegaai. In het portaal bevinden zich mozaïeken van Antoon Molkenboer. Er wordt aangenomen dat de verbouwing en voorgevel gebeurd is naar ontwerp van architect Anthonius Cornelis Boerma.
In 1908 werd de kerk tenslotte aan de westzijde uitgebreid met een priesterkoor, zijkapellen en transept. Beide verbouwingen vonden plaats in opdracht van mgr Antonius Franciscus Joannes de Bouter (1843-1909, priester, pastoor, directeur en ere-kamerheer van de Paus).

Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai

De neogotische kerkinventaris uit de bouwtijd is bewaard gebleven. Het hoogaltaar en de preekstoel zijn uit 1850 en gemaakt door Stephen Louis Veneman uit 's Hertogenbosch evenals de kruiswegstaties in de zijbeuken. Boven de galerij zijn in 1933 twee fraaie gebrandschilderde vensters toegevoegd afkomstig uit de afgebroken Sint Catharinakerk aan het Singel 425. Een weinig opvallend detail is de middeleeuwse dakruiter die te zien is vanaf de Nieuwezijds Voorburgwal en de plaats van de kerk in het bouwblok markeert. Het houten torentje is afkomstig van de in 1908 gesloopte Nieuwezijds Kapel (de voormalige Heilige Stede).

Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai

De inrichting van de ingang, vestibule en het trappenhuis werden in 1932 in art deco verbouwd.
Achter de kerk ligt de pastorie aan de Nieuwezijds Voorburgwal 293 in 1914 gebouwd naar ontwerp van Johannes Moolenschot in opdracht van pastoor G.van Leeuwen.
De Papegaai is ook de zetel van de Geestelijke Bedevaart naar Lourdes, gesticht in 1885 en tot 1933 gevestigd in de St.Catharinakerk (Singel 425). De leden van deze broederschap stelt onder andere zieken in de gelegenheid om deel te nemen aan een bedevaart naar Lourdes.

Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Kalverstraat 58, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai Nieuwezijds Voorburgwal 293, Petrus en Pauluskerk, de Papegaai

In 2004 werd funderingsherstel uitgevoerd wat de mogelijkheid gaf om de vele bouwsporen uit de afgelopen eeuwen te documenteren.
De Papegaai is de grootste nog in gebruik zijnde schuilkerk in Amsterdam, maar valt nu onder de parochie H.Nicolaas, samen met de St.Nicolaaskerk aan de Prins Hendrikkade.

Meer lezen:
Art Deco
Boerma, Anthonius Cornelis
Moele, Gerrit
Molkenboer, Antoon
Moolenschot, Johannes Josephus Lambertus
Neo-Gotiek
Veneman, Stephen Louis
Wit, de, Jacob

Voor het laatst bewerkt:

Bronnen:
wikipedia.nl (2020)
Jaarboeken Amstelodamum (2020)