❮
❯
Naam: De Wereld
Adres: Herengracht 68
Architect: -, -
Bouwtijd: ca.1617, 1765
Opdracht: Jan van Alderwerelt, Hendrik Willem Cramer
Bij de uitgifte in 1614 van de gronden aan de Herengracht in Park A, heeft Jan van Aldewerelt vijf erven gekocht, bekend als nummer 31 tot en met 35, tesamen 120 bij 190 voet. In
1615 koopt hij het achter erf 34 gelegen erf 29 aan de Keizersgracht. Hiervoor betaalt hij fl. 2040,-. Omstreeks 1617 laat Jan van Alderwerelt (1586-1637) dit huis bouwen op de erven aan de Herengracht en
het wordt evenals al zijn andere huizen voorzien van een wereldbol met een kruis op het dak.
Jan laat het huis na aan zijn zoon Pieter van Alderwerelt (1619-1681), die het op zijn beurt vererft aan zijn echtgenote Clara van Buuren (1626-1704).
In 1704 vererft het huis naar de zeven kinderen van hun zoon Jan Pieter van Alderwerelt (1663-1716). Dit zijn Willem (1694-), Rogier (1695–1738), Jan (1696–1736), Hendrik (1702–1734), Jacob (1703-), Marcus
(1706–1733) en Clara (1709-). Jan, Rogier, Hendrik en Marcus zijn allen jong gestorven in Nederlands Oost-Indië. Jan had Catharine Dudde als weduwe achtergelaten. Van Rogier leefden twee minderjarige
kinderen. Deze boden gezamenlijk in 1740 het huis te koop aan.
‘Op Maandagh den 25 April 1740, Jan van Zutphen, Joannes van der Wouden, Jacob Boursse, Jan Mijnssen en Josephsz. Lempjes, makelaars, Presenteeren, als last hebbende van hunne principaelen, Aan d’meestbiedende
te verkoopen Een Huys en Erve, staande en leggende, binnen deese stad op de Heeregraght, daar de wereld voorstaat en ‘t packhuys daaraghter op de Keysersgraght, daar meede de wereld voorstaet, met d’Erve en
getimmerte, die tusschen byde de perceelen zijn, tezaemen in een koop, zijnde beyde perceelen geleegen tusschen de Brouwersgraght en de Heerestraat’.
1740 De verkoop vindt plaats op 24 mei waarbij Barend Luykink, ook al eigenaar van Herengracht 66, de panden verwerft voor fl. 36.600,-. Huis en pakhuis waren tot midden april 1744 verhuurd voor fl. 1300,-.
Het huis wordt vermoedelijk tot zijn overlijden in 1765 bewoond door Francois Beeldsnyder.
1763 Met het overlijden van Barend Luykink valt het huis ten deel aan zijn dochter Catharina, getrouwd met Hendrik Willem Cramer (1717-1777), koopman in Engelse manufacturen. Hun jongste dochter Sara
Hendrika Cramer trouwt in 1777 met Hendrik Willem Cramer Jan Ludolfsz, een volle neef van haar vader. Haar vader overlijdt drie dagen voor het huwelijk. Hendrik Willem Cramer Jan Ludolfsz is directeur van de
Oosterse Handel en Redery (1782), commissaris van de ossenmarkt (1784), baljuw (1788) en dijkgraaf (1790) van de Bijlmermeer. Hij is koopman op Spanje onder de firma Jan Ludolf Cramer & zoon, de handel van
zijn vader, en vervolgt ook de handel van zijn schoonvader in Engelse manufacturen. Tenslotte maakt hij van 1787 tot 1795 ook deel uit van de vroedschap van Amsterdam.
De vier ramen brede lijstgevel is in Lodewijk XV stijl uitgevoerd en dateert van ca.1765. Deze verbouwing vindt plaats onder Hendrik Willem Cramer.
1782 Catharina Luykink overlijdt en laat het huis na aan haar dochter waar deze toen vermoedelijk al sinds haar trouwen woonde maar zeker vanaf 1784. Hendrik Willem Cramer Jan Ludolfsz overlijdt
tussen 1814 en 1819. Sara Hendrika maakt in 1827 haar testament, waarbij zij hare beide kinderen Hendrik Willem Cramer en Anthony Cramer tot erfgenamen aanwees. In 1833 wordt procuratie verleend aan makelaar
Hendrik Winkelman om het huis aan de Herengracht, dat toen voor fl. 1200,- verhuurd was, te verkopen. Nog voor de veiling plaats heeft overlijdt Sara. Haar zoon Anthony is dan al overleden. Zijn weduwe
Urbana Arnolda Petronella Lankaster, wonende aan de Prinsengracht tegenover de Leidse Kruisstraat, werd op 14 december 1833 gemachtigd de boedel namens haar drie kinderen Anthony Jan Slicher Cramer,
Hendrina Sara Cramer en Willem Lodewijk Cramer te verwerpen. Een reden wordt niet gegeven. Als erfgenaam blijft alleen hun zoon Hendrik Willem over die op 26 december 1833 zijn zoon Jan Ludolph, boekhouder te
Amsterdam, machtigt het huis te verkopen. Nog voor het jaar ten einde is wordt het huis, door bemiddeling van makelaar Jan Twisk Corneliszoon, verkocht voor fl. 14.700,- en fl. 500,- voor de in het pand
aanwezige spiegels.
1833 Jean Pierre Jannette Walen (1794-1873), commissionair, wonende op de Herengracht bij de Hartenstraat is de nieuwe eigenaar.
1845 Makelaar Pieter Blom (1807-) wordt eigenaar voor fl 20.700,- en fl. 400,- voor de spiegels. Na de dood van zijn echtgenote Susanna Margaretha Lammerts (1805-1859) werd het huis aan hem toegewezen
bij de boedelscheiding tussen hem en zijn vier kinderen.
1860 Joannes Franciscus Farensbach (1826-1875), tabakshandelaar, koopt het huis voor fl.22.500,-. Zijn weduwe, Lucia Anna Maria Paulina Kervel (1829-), verkoopt het, als voogdes van haar vier
minderjarige kinderen, in 1876.
1876 Jacob Ankersmit (1809-1883), koopman, koopt het huis voor fl. 52.000,- en inmiddels fl. 1600,- voor spiegels. Bij zijn overlijden laat hij het perceel na aan zijn negen kinderen, geboren uit zijn
huwelijk met wijlen Henriëtte Catharina Maria Scheerder (1810-1879), van wie dochter Christina (1847-1884), gehuwd geweest met de Pruisische majoor F.C.H.G.von Viebahn (1840-1915), met achterlating van
zes kinderen reeds was overleden.
1884 De erfgenamen van Ankersmit verkopen het pand in publieke veiling aan Alida Henriëtte Wendelaar (1841-1896), echtgenote van Dr.Willem Christiaan Posthumus Meyjes (1835-) voor fl. 52.600,- met
fl. 1600,- voor spiegels, haarden enzovoort. Als Alida Meyjes overlijdt blijft haar echtgenoot het huis bewonen totdat hij het in 1904 verkoopt.
1904 Nieuwe eigenaar wordt Jan Willem Enschedé (1865-1926) voor fl. 33.500,-. Jan Willem Enschedé is archivaris en musicoloog en in zijn vrije tijd goochelaar. Hij was in 1901 als
bibliothecaris getrouwd met Anna Hermanna Modderman (1868-1951), scheidde van haar in 1922 en hertrouwde in 1924 als conservator van de universiteitsbibliotheek met Lucie Vos (1894-). Hij had een opleiding
tot uitvoerend musicus van Wilhelm Heinrich Christoph Schmölling (piano, orgel, muziektheorie), F.A.van Suchtelen (piano) en Ernest Appy (cello). Hij verdiepte zich in het harmonium, maar bleef naar eigen
mening te veel amateur daarin. Een studie rechtswetenschappen aan de Universiteit van Leiden brak hij voortijdig af.
In 1939 laat de eigenaar boven de voordeur een gevelsteen De Wereld aanbrengen met wereldbol en kruis zoals beschreven in oude eigendomspapieren en ter herinnering aan Jan van Alderwerelt.
In 1996 is de tuin opnieuw ontworpen door Cilia Prenen en Saskia Albrecht. Het tuinhuis (het Huygenhuis) is uit 1998 van architect Tijmen Ploeg. Zijn opdracht betrof een
werkruimte in de tuin die ook dienst kan doen als gastenverblijf. Het tuinhuis kreeg een grote opendraaiende glazen deur en een glazen dak dat daarmee uitzicht biedt op de bomen in de tuin. Nadeel: twee maal
per jaar grondig reinigen van bladafval en vogelpoep. De inrichting kent de typische Tijmen Ploeg oplossing van vrijstaande boxen waarin noodzakelijke voorzieningen zijn ondergebracht als een toilet/badkamer,
keuken, e.d. Deze oplossing is door Tijmen Ploeg ook gekozen bij de verbouwing in 1996 van de onderste verdiepingen tot appartementen.
Momenteel (2018) zou het huis beneden bestaan uit appartementen en boven ruimte bieden aan kantoren.