De 10 wonderen van de Dam
Laten we bij het begin van de twintigste eeuw eens kijken wat de gemiddelde Amsterdammer van de Dam vond. Er was een bekend grapje over de ‘Tien wonderen van de Dam’. Je kon er het volgende aanschouwen:
Een koninklijk paleis zonder koning(in),
Een Nieuwe Kerk die oud is,
Een bisschopshuis zonder bisschop,
Een koopmansbeurs zonder koopman,
Een Commandantshuis zonder commandant

Een Beurspoortje zonder beurs,
Een loterijkantoor zonder loterij,
Een zeemanshuis zonder zeeman,
Een Grote Club die klein is,
Een standbeeld van iemand die nooit bestond.

Misschien moeten we wel vaststellen dat het tijd wordt het plein wat meer aan de ‘moderne’ tijd aan te passen. In ieder geval was dit wel de mening van het stadsbestuur.
Het plein gaat op de schop waarna het vanaf 1915 het huidige uiterlijk zal krijgen, hoewel het nog tot 1957 duurt voordat de naamgeving definitief Dam wordt. Dan vervallen de namen Vissersdam en Vijgendam en komt de huidige huisnummering tot stand.
In de Dam 1600-1900 hebben we gezien hoe de Nieuwe Kerk aan de Dam kwam te liggen door afbraak van de huizen richting Damrak en Waag. Het nieuw gebouwde stadhuis lag verder naar achteren dan de rooilijn Nieuwendijk-Kalverstraat. Ook de huizen aan de Gasthuissteeg werden na vernieuwing verder naar achteren gebouwd waarmee een bredere Paleisstraat ontstond. In lijn hiermee verschoof ook de rooilijn van de Dam tussen Kalverstraat en Beurssteeg. Aan de oostzijde van het plein verdween omstreeks 1912 de gehele bebouwing van de Vijgendam tot de Nes, waarbij een brede doorgang naar het Rokin ontstond. In de Warmoesstraat was het de bebouwing van de huizen naar de Dam tussen Vijgendam en Vissteeg die er aan moest geloven. De Beurs van Zocher was al verdwenen, waarmee we het tegenwoordige plein hebben. Het nog op de Dam aanwezige Commandantshuis en het beeld van Vrouwe Eendracht (Naatje) werden eveneens verwijderd.

Dam 2 Café De Bisschop, later gebouw De Bisschop. Lees hier het hele verhaal.
Dam 4 Hier was de vestiging van Van Gend en Loos en het kledingmagazijn Magazijn Nederland van vader en zoon Kattenburg. Lees hier verder.

Dam 6 werd begin 1891 aangekocht door Rudolf Hofhuis. Hij gaf architect G.W.Vixseboxse de opdracht voor een verbouwing en opende in augustus hier zijn winkel in herenmode-artikelen ‘Old England’, waarbij de winkel volgens ‘Engelse wijze’ was ingericht.

Dam 8-10 vormt de hoek met de Eggertstraat. Het pand is gebouwd in 1913 en vervangt een eerder pand op deze plaats. Opdrachtgever was de Staatsspoorwegen en architect K.P.C.de Bazel de uitvoerend architect. In de bovenrand onder de dakrand staat de tekst ‘Reisbureau der Staatsspoorwegen’. De Nederlandsche Rhijnspoor Maatschappij had hier al eerder een kantoor voor het contact met de klant en als afgiftepunt voor goederen die met het spoor vervoerd moesten worden. Dit expeditiekantoor zat in een pandje dat rond het jaar 1800 hier was gebouwd. In 1890 werd het Rhijnspoor overgenomen door het Staatsspoor en bleef het expeditiekantoor gehandhaafd. De goederenafhandeling verplaatste zich, door de opening van het Centraal Station, naar het Stationseiland. Het nut van de vestiging aan de Dam kwam ter discussie te staan.
Bij het Staatsspoor ontstond het idee een reisbureau à la Lissone te beginnen voor toeristische reizen per spoor. Daarnaast volgde in 1917 de samenwerking van Staatsspoor met HIJSM. Amsterdam was al vanouds de basis voor de HIJSM met een groot kantoor op de Droogbak en, tot 1911, een kantoor op de Vijgendam 10.
De vestiging van Staatsspoor/HIJSM op de Dam werd in 1920 afgestoten naar het reisbureau van de firma Lissone, die al sinds 1876 combinatiereizen per bus, trein en schip organiseerde en die vanuit een winkel op Leidsestraat 5 verkocht. In de herfst van 1927 ging Lissone een samenwerking aan met het Haagse reisbureau Lindeman. Vanaf 1928 werden reizen georganiseerd en verkocht onder de werknaam Lissone-Lindeman. De vestiging aan de Dam overleefde de Tweede Wereldoorlog en zette vanaf 1945 de activiteiten weer voort.

Op een foto van 1949 staan de diensten van het Staatsspoor nog op de gevel aangekondigd, hoewel al sinds 1938 de naam gewijzigd was in Nederlandse Spoorwegen.
Lissone-Lindeman ging via een aantal fusies en overnames op in Holland-International en uiteindelijk in TUI. Het pand aan de Dam werd als reisbureau Holland International uiteindelijk te duur en afgestoten.
De benedenverdieping zal eerst dienst gaan doen als kledingwinkel, maar na 2003 wordt het een koffiebar, eerst voor Coffee Company, later voor Dam Good Coffee en sinds 2018 als Naked Espresso.

Dam 16 Op de hoek van de Kalverstraat en de Paleisstraat verrees in 1870 het gebouw van De Groote Club, in 1914 werd dit vervangen door het huidige gebouw. Lees hier het hele verhaal.
Dam 18-20 Eveneens in 1914 verdween tussen de Kalverstraat en het Rokin de oude bebouwing, waaronder 'Zeemanshoop' en 'De Rijnstroom' en werd in 1917 het nieuwe gebouw van Peek & Cloppenburg geopend. Sinds 1991 bevindt zich hier ook de Amsterdamse vestiging van Madame Tussaud. Lees hier meer over dit pand.

Dam 1, De Bijenkorf. Lees hier verder.
Dam 3-7, Gebouw 1913. Lees hier het hele verhaal.
Dam 9, Polmanshuis, hotel Krasnapolsky. Lees wat er aan vooraf ging.
Dam 11, huis 's Hertogenbosch. Wie woonden hier, hoe komt het huis aan zijn naam De Wildeman. Lees het hier.

Naam: Gebouw Instantia
Adres: Dam 17-23
Architect: Elte, Harry
Bouwjaar: 1913
Opdracht: N.V. Amsterdamse Naaimachinehandel voorheen A.Lewenstein

Bij de bouw is het adres nog Vijgendam 12. Het pand is een ontwerp van de Amsterdamse architect Harry Elte met winkels op de begane grond en met op de verdiepingen kantoor- en woningruimten. De N.V. Amsterdamse Naaimachinehandel heeft beneden haar winkel en boven de kantoren. Ze zijn leverancier van Lewenstein naai- en brijmachines. Ze betrekken het pand bij de oplevering en verhuizen in 1964 naar de Pieter Calandlaan 5. In 1925 betrekt de NV Hugo Kaufmann & Co.'s Bank een deel van de verdiepingen en de begane grond van Dam 21. De grote puien aan de Hermietenstraat en het Beurspoortje worden dan uit veiligheidsoverwegingen vervangen door hogere borstweringen, met dichte delen en tralies. De bank was gespecialiseerd in de handel en financiële transacties met de Nederlandse kolonies. De bank werd in de Tweede Wereldoorlog leeggeroofd door de Duitse bezetter. Na de oorlog werd de bank overgenomen door de Nederlandse Standaard-Bank, nu een onderdeel van ABN-AMRO. Bij de komst van de bank was het adres nog Vijgendam 8-10.
Nadien zeer er meerdere bedrijven gevestigd geweest waardoor aan het pand veel is verbouwd. Nu staan de bovenverdiepingen leeg terwijl in de winkels souvenirshops zijn ondergebracht.
In 2010 meldt Het Parool dat de gebouwen Industria en Instantia, gezamenlijk het Herediumcomplex, voor € 30 miljoen zijn verkocht aan Stolp Holding, met Henk Stolp als directeur. Het Gebouw Instantia was jarenlang in handen van de geliquideerde vastgoedhandelaar Willem Endstra (1953-2004) en de eveneens geliquideerde topcrimineel Johnny Mieremet (1960-2005). Maar ook ten aanzien van de nieuwe eigenaar kunnen vragen worden gesteld stelt Het Parool. Stolp staat aan het hoofd van een reeks besloten vennootschappen, waaronder een bv die begin jaren negentig, toen Stolp er ook al de directie over voerde, in verband werd gebracht met de criminele organisatie van maffiabaas Klaas Bruinsma (1953-1991).
Het lijkt er op dat het gebouw sinds 2011 eigendom is van de familie Rosenbaum en de Emmes Group, het bedrijf van de Amsterdamse belegger Mozes Staszewski. Zij zullen het pand herontwikkelen tot een ‘state of the art’ winkelgebouw. In het hart van het gebouw zullen op alle verdiepingen in nieuwe vide’s roltrappen geplaatst worden om de verdiepingen voor het winkelend publiek te ontsluiten. Hiervoor zou architect Rijnboutt zijn aangetrokken. Als opleveringsdatum wordt januari 2014 genoemd, maar tot nu lijkt er weinig gebeurd.
Instantia vormt samen met het buurpand ‘Industria’ en het tussengelegen Beurspoortje de zuidoostelijke wand van de Dam die in zijn geheel na 1912 is ontstaan.

Dam 25-29, Gebouw Industria. Lees hier verder over het gebouw, De Industrieele Club en hotel TwentySeven.